Σαν σήμερα 24/2: Το πραξικόπημα της Πιτζάμας

Σαν σήμερα, στις 23 Φεβρουαρίου 1975, έλαβε χώρα στην Ελλάδα ένα από τα πιο παράδοξα και αποτυχημένα πραξικοπήματα της σύγχρονης ιστορίας, το οποίο έμεινε γνωστό ως «Πραξικόπημα της Πιτζάμας».

Η απόπειρα πραξικοπήματος έλαβε χώρα λίγους μήνες μετά την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών (1967-1974) και την αποκατάσταση της δημοκρατίας υπό την ηγεσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Το όνομα «Πραξικόπημα της Πιτζάμας» προέκυψε επειδή κινηματίες συνελήφθησαν την ώρα του ύπνου και επειδή ήθελε να καθησυχάσει την κοινή γνώμη.

Το ιστορικό υπόβαθρο

Μετά την κατάρρευση της στρατιωτικής δικτατορίας και την επιστροφή του Καραμανλή από το Παρίσι τον Ιούλιο του 1974, η χώρα βρισκόταν σε περίοδο πολιτικής μετάβασης. Η δικτατορία είχε αφήσει πίσω της βαθιές πληγές, και οι ένοπλες δυνάμεις βρίσκονταν ακόμα υπό τον έλεγχο αξιωματικών που είχαν υπηρετήσει το καθεστώς των Συνταγματαρχών.

Το Νοέμβριο του 1974, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές, στις οποίες ο Καραμανλής και η Νέα Δημοκρατία κέρδισαν με μεγάλη διαφορά. Παρά τη συντριπτική νίκη της δημοκρατίας, υπήρχαν ακόμα εστίες αντίστασης από νοσταλγούς της Χούντας, που επιθυμούσαν την επιστροφή του στρατιωτικού καθεστώτος.

Η απόπειρα του πραξικοπήματος

Το σχέδιο οργανώθηκε από πρώην χουντικούς αξιωματικούς και στελέχη της Χωροφυλακής. Επικεφαλής του πραξικοπήματος φέρεται να ήταν ο πρώην στρατιωτικός Ιωάννης Αλεξάκης, μαζί με ομάδα κατώτερων αξιωματικών. Ο στόχος τους ήταν να ανατρέψουν τη δημοκρατική κυβέρνηση, να επαναφέρουν τον στρατιωτικό νόμο και να αποτρέψουν την αποδυνάμωση του στρατού, που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση Καραμανλή.

Το πραξικόπημα επρόκειτο να εκδηλωθεί τις πρώτες πρωινές ώρες της 23ης Φεβρουαρίου 1975, αλλά οι αρχές είχαν ήδη πληροφορίες για την κίνηση αυτή. Μετά από επιτυχημένες υποκλοπές και καταθέσεις πληροφοριοδοτών, η κυβέρνηση και οι μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν λεπτομερώς το σχέδιο.

Η καταστολή και οι συλλήψεις

Τη νύχτα της 22ης προς 23η Φεβρουαρίου, η αστυνομία και οι στρατιωτικές αρχές προχώρησαν σε μαζικές συλλήψεις των πραξικοπηματιών πριν προλάβουν να κινηθούν. Πολλοί από αυτούς βρέθηκαν στα σπίτια τους φορώντας ακόμα τις πιτζάμες τους, γεγονός που έδωσε στο γεγονός τη χιουμοριστική ονομασία «Πραξικόπημα της Πιτζάμας».

Συνολικά συνελήφθησαν 37 άτομα, κυρίως πρώην αξιωματικοί του στρατού και της χωροφυλακής. Το πραξικόπημα κατέρρευσε πριν καν εκδηλωθεί, ενώ δεν σημειώθηκε καμία αιματοχυσία.

Οι επιπτώσεις και η τελική καταδίκη

Μετά τη σύλληψή τους, οι πρωταγωνιστές της αποτυχημένης απόπειρας παραπέμφθηκαν σε στρατοδικείο και καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης, με ορισμένους από αυτούς να χάνουν τα στρατιωτικά τους αξιώματα. Το γεγονός αυτό ενίσχυσε περαιτέρω τη θέση της κυβέρνησης Καραμανλή και επιτάχυνε τη διαδικασία εκδημοκρατισμού του στρατού.

Το «Πραξικόπημα της Πιτζάμας» αποτέλεσε την τελευταία απόπειρα ανατροπής της δημοκρατίας στην Ελλάδα, σηματοδοτώντας το τέλος της επιρροής των πραξικοπηματιών που είχαν κυβερνήσει τη χώρα τα προηγούμενα χρόνια.

Σήμερα, η αποτυχημένη αυτή απόπειρα αναφέρεται ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικής αμηχανίας και έλλειψης σχεδιασμού, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας είχε ήδη στραφεί υπέρ της δημοκρατίας.