Σαν σήμερα 28/1: Η κρίση των Ιμίων

Η κρίση των Ιμίων το 1996 αποτέλεσε μία από τις σοβαρότερες ελληνοτουρκικές συγκρούσεις της σύγχρονης ιστορίας. Στο επίκεντρο βρέθηκαν δύο μικρές βραχονησίδες στο Αιγαίο, των οποίων η κυριαρχία αμφισβητήθηκε από την Τουρκία, εγείροντας σοβαρά ζητήματα σχετικά με την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο και τις διεθνείς ισορροπίες. Η κατάσταση κλιμακώθηκε ραγδαία, με την εμπλοκή στρατιωτικών δυνάμεων και τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρεμβαίνουν για την αποκλιμάκωση.

Πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Κώστας Σημίτης,  υπουργός Εξωτερικών ο Θεόδωρος Πάγκαλος, υπουργός Εθνικής Αμύνης ο Γ. Αρσένης και Αρχηγός ΓΕΕΘΑ ο ναύαρχος Χ. Λυμπέρης.

Πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν η Τανσού Τσιλέρ και υπουργός Εξωτερικών ο Ντενίζ Μπαϊκάλ.

Το χρονικό της κρίσης

Η κρίση των Ιμίων, μια από τις πιο έντονες ελληνοτουρκικές αντιπαραθέσεις της σύγχρονης εποχής, ξεκίνησε ανήμερα Χριστουγέννων, στις 25 Δεκεμβρίου 1995, με ένα φαινομενικά τυπικό ναυτικό περιστατικό. Το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ προσάραξε σε αβαθή ύδατα κοντά στη βραχονησίδα Μικρή Ίμια, στην ανατολική πλευρά του Αιγαίου.

Το πλοίο εξέπεμψε σήμα κινδύνου, με το Λιμεναρχείο Καλύμνου να ανταποκρίνεται άμεσα και να διαθέτει ρυμουλκό για να το αποκολλήσει. Ωστόσο, ο πλοίαρχος του πλοίου αρνήθηκε τη βοήθεια, υποστηρίζοντας πως βρισκόταν σε τουρκικά χωρικά ύδατα, αφήνοντας το περιστατικό να λάβει μια διπλωματική τροπή.

Παρά τις εντάσεις, στις 28 Δεκεμβρίου, δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκόλλησαν το πλοίο και το οδήγησαν στο τουρκικό λιμάνι Κιουλούκ. Λίγο αργότερα, στις 29 Δεκεμβρίου, η τουρκική κυβέρνηση επέδωσε επίσημη διακοίνωση στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, δηλώνοντας πως οι βραχονησίδες Ίμια, καταχωρημένες στο τουρκικό κτηματολόγιο του Μπόντρουμ, ανήκαν στην Τουρκία. Αυτό το γεγονός σηματοδότησε την απαρχή μιας κρίσης που θα κορυφωνόταν έναν μήνα αργότερα.

Στις 25 Ιανουαρίου 1996, ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από δύο κατοίκους του νησιού και τον αστυνομικό διευθυντή Γεώργιο Ριόλα, ύψωσε την ελληνική σημαία στη βραχονησίδα Μικρή Ίμια, κάνοντας σαφή τη διεκδίκηση της Ελλάδας. Την επόμενη μέρα, παρόμοια κίνηση έγινε και στη Μεγάλη Ίμια.

Η τουρκική αντίδραση ήταν άμεση και θεαματική. Στις 27 Ιανουαρίου, δημοσιογράφοι της τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ μετέβησαν στη Μικρή Ίμια με ελικόπτερο, υποστέλλοντας την ελληνική σημαία και υψώνοντας την τουρκική. Το γεγονός βιντεοσκοπήθηκε και μεταδόθηκε ευρέως από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, προκαλώντας μεγάλη ένταση στις διμερείς σχέσεις.

Η ελληνική πλευρά αντέδρασε στις 28 Ιανουαρίου, όταν το περιπολικό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού Αντωνίου υπέστειλε την τουρκική σημαία και ύψωσε ξανά την ελληνική. Ταυτόχρονα, ειδικές δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού αποβιβάστηκαν στη βραχονησίδα για να διασφαλίσουν τη φύλαξη της ελληνικής σημαίας.

Στις 29 Ιανουαρίου, ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης – μόλις λίγες μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του – σε ομιλία του στη Βουλή, δήλωσε πως η Ελλάδα ήταν έτοιμη να αντιδράσει δυναμικά σε κάθε τουρκική πρόκληση. Παράλληλα, στην Άγκυρα, η πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ απειλούσε δημόσια πως «η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρυνθούν».

Η κατάσταση κορυφώθηκε τα ξημερώματα της 31ης Ιανουαρίου 1996. Τουρκικές ειδικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στη Μεγάλη Ίμια, επιχειρώντας να δημιουργήσουν στρατιωτικά τετελεσμένα.

Στις 05:30 το πρωί, το ελληνικό ελικόπτερο ΠΝ 21, τύπου Agusta Bell 212, απονηώθηκε από τη φρεγάτα Ναυαρίνον για να επιβεβαιώσει την παρουσία των Τούρκων στη βραχονησίδα.

Κατά την επιστροφή του, το ελικόπτερο συνετρίβη υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, παρασύροντας στον θάνατο τους τρεις αξιωματικούς του, τον υποπλοίαρχο Χριστόδουλο Καραθανάση, τον υποπλοίαρχο Παναγιώτη Βλαχάκο και τον αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψό.

Η τραγική αυτή απώλεια σηματοδότησε το τέλος της κρίσης, καθώς υπό την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων διεθνών παραγόντων, οι δύο πλευρές αποδέχθηκαν την επιστροφή στο status quo ante, αποσύροντας στρατιωτικές δυνάμεις και σημαίες.

Η Κατάληξη

Με την παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών, συμφωνείται η απόσυρση στρατιωτικών δυνάμεων και σημαιών από τις βραχονησίδες, καθιερώνοντας το δόγμα “No flags, no troops, no ships”. Η κρίση λήγει χωρίς να ξεσπάσει πόλεμος, αλλά η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις παραμένει.

Η κρίση των Ιμίων ανέδειξε την ανάγκη για στρατηγική και αμυντική ετοιμότητα, καθώς και για διπλωματικές λύσεις στα ζητήματα κυριαρχίας στο Αιγαίο. Η μνήμη των τριών αξιωματικών και οι πολιτικές συνέπειες αυτής της κρίσης συνεχίζουν να απασχολούν την Ελλάδα μέχρι σήμερα.